رفتن داود اوغلو حاکی از آن بود که سیاست منطقه ای ترکیه آبستن تحولاتی شگرف است. شکستهای ترکیه که از سال 2010 شروع شده بود در نهایت ترکیه را در دامن اسرائیل قرار داد و آنرا به اصل خود وصل نمود.
در اولین روزهای جنگ داخلی سوریه داود اوغلو پیش بینی کرده بود که بشار اسد ظرف چند ماه آینده خواهد رفت. اما در حال حاضر داوداوغلو رفته است .در حالی که اسد محکم تر از همیشه همچنان پیش می رود بزرگترین میراث داود اوغلو ،بحران مصیبت بار سوریه است که او از خود به یادگار گذاشت. هر چه پیروزی های میدانی دولتین عراق و سوریه در جنگ با تروریسم بیشتر می شود گرایش ترکها به بهبود مناسبات با اسرائیل نیز افزایش پیدا می کند. عجیب نیست که اعلام شروع مجدد روابط رسمی بین آنکارا و تل‌اویو با آزادی کامل فلوجه و پیروزی های شگفت انگیز ارتش سوریه در مصاف با تروریستها ،مصادف است.
روزشمار شکست های ترکیه طی 6 سال اخیر (از سال 2010 به بعد)
1-حمله به کشتی مرمره
حمله اسرائیل به غیرنظامیان ترک در عرشه کشتی مرمره آبی در سال 2010 که عازم نوار غزه بودند نقطه آغاز حوادث مصیبت بار برای سیاست خارجی این کشور است.در این حادثه 9تن از شهروندان ترک توسط نظامیان اسرائیل به قتل رسیدند.
2-بهار عربی
بهارعربی که از تونس آغاز گردید سرآغاز سلسله مصیبت هایی برای سیاست خارجی این کشور است. سیاست خارجی ترکیه که تا حدی، عدم مداخله در امور کشورهای عربی بود در سال 2011 در قضیه لیبی از سوی متولیان سیاست خارجی کشور، زیر پا گذاشته شد و پس از آن بود که اصل مداخله جایگزین اصل عدم مداخله در سیاست خارجی این کشورحاکم گردید که نقطه اوج آن ،تحولات مصر بود. وقتی دامنه انقلابات به مصر رسید و امکان به قدرت رسیدن اخوان المسلمین در مصر مطرح شد وجد وسرور و هواخواهی در تار و پود سیستم سیاست خارجی ترکها مخصوصاً رجال این کشور ریشه دواند.این موضوع در مورد اردوغان و داود اوغلو شدتی صد چندان داشت.
سقوط مرسی ضربه سختی به سیاست خارجی ترکیه بود.این واقعه نه تنها موجب متلاشی شدن شبکه اخوان المسلمین در مصر گردید بلکه اخوانی های سوریه را نیز بی نصیب نگذاشت وموجی از ناامیدی و یاس را بر آنها حاکم ساخت. ترکهایی که واقعاً به شکل گیری امپراتوری عثمانی جدید امیدوار شده بودند به یک دفعه مصر را از دست داده و در سوریه زمینگیر شدند.انتظار می رود ترکها بعد ازبهبود مناسبات با صهیونیستها ،به سمت عادی سازی روابط با مصر نیز حرکت کنند و به اصطلاح از کودتا علیه مرسی چشم پوشی کنند.
3-سوریه،تیر خلاص به سیاست خارجی اردوغان
داود اغلو و اردوغان که پیش بینی کرده بود که بشار اسد ظرف چند ماه آینده خواهد رفت،زمانی فهمیدند در قضیه سوریه اشتباه کرده اند که بسیار دیر شده بود وآن زمانی بود که آنها متوجه شدند که خودشان به تنهایی در مقابل حکومت اسد ایستاده اند و ناامیدانه نظاره گر این واقعیت هستند که ایالات متحده و اروپا ،اراده استفاده از قدرت خود در سوریه را ندارند.برخلاف آنچه که در لیبی انجام داده بودند.این در حالی بود که روسیه تنها با نیرویی که در دریای مدیترانه و منطقه خاور میانه داشت حضور و نفوذ خود را به منطقه تحمیل کرد.بحران اوارگان سوری در ترکیه معضلی است که خود ترکها موجد و موجب آن بوده اند.
4- بحران روابط با روسیه
سرنگونی سوخوی 24 روسیه بوسیله ترکیه رویدادی است که در 24 نوامبر 2015 (3 آذر 94 خورشیدی) در مرزِ سوریه و ترکیه رُخ داد. ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه طی دیدار با ملک عبدالله ، پادشاه اردن و در واکنش به حادثه سرنگون شدن یک فروند جنگنده این کشور در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه گفت که این حادثه خنجری از پشت توسط دولت‌های حامی تروریسم است. وی افزود که جنگنده روسی هیچ تهدیدی برای ترکیه نداشته است و درحالی مورد هدف قرار گرفته که در یک کیلومتری مرز ترکیه بوده است.بلافاصله وزارت دفاع روسیه از قطع تمامی روابط نظامی با ترکیه به‌دنبال سرنگونی جنگنده روس در مرز ترکیه و سوریه خبر داد. پس از آن نیز روسیه ساخت آکویو، تنها نیروگاه هسته‌ای ترکیه واقع در استان مرسین در جنوب ترکیه، که از سال 2013 شرکت روس اتم مسؤل ساخت آن شد را متوقف کرد.
پوتین مدتی بعد در حکمی ویژه، تشدید تحریم‌ها را بر روی ترکیه صادر کرد. بدنبال آن نیز، رئیس جمهور روسیه ، دستور خروج روسیه از موافقت نامه همکاری حقوقی با ترکیه را صادر کرد. این موافقت نامه دولتی در سال 1997 امضا شده بود. همه این اقدامات ستونهای اقتصادی ترکیه را بیش از پیش متزلزل کرد. پیش بینی می شود ترکیه در آینده ای نزدیک با اجابت تمام خواسته های روسیه ،مناسبات خود با این کشور را نیز بهبود بخشد. روسه اعلام کرده که ترکیه باید برای ساقط کردن جنگنده روسیه عذرخواهی کرده و خسارت پرداخت کند همچنین قاتلان خلبان روسی را که وی را هنگام فرود آمدن با چتر هدف گلوله قرار داده بودند، شناسایی و محاکمه کند.
5-بازگشت تروریستها به خانه و قدرت یابی پ.ک.ک
اقتصاد ترکیه بعداز بحران روابط با روسیه متحمل صدمات شدیدی شده است.نفس های صنعت توریسم به عنوان رکن اقتصاد این کشوربه شماره افتاده است. ناامنی و انفجارات فزاینده تروریستی در قلب اقتصاد این کشور به کابوس وحشتناکی برای اردوغان تبدیل شده است. فرا فکنی مشکلات این کشور به خارج و مسبب دانستن عوامل خارجی که بیشتر مصرف داخلی دارد در بیانات اردوغان هر روز شکل سخیف تری بخود می گیرد. درگیری با پ.ک.ک نیز هر روز ابعاد جدیدتری به خود می گیرد و طرفین را متحمل تلفات می کند. قدرت‌یابی کردها در مرزهای ترکیه و تهدید شدن ترکیه به دست آنان سبب شده است تا مقام‌های ترکیه خود را نیازمند مساعدت صهیونیستها بدانند. فراموش نکنیم که همکاری اطلاعاتی موساد در پروژه دستگیری اوجالان منجر به حمله گسترده کردها به سفارتخانه‌های اسرائیل در اروپا شد. حتی یک دهه بعد گوردون توماس، از عناصر اطلاعاتی سیا که رابطه نزدیکی با موساد دارد در کتاب خود مدعی شد که اساساً دستگیری اوجالان نه توسط نیروهای امنیتی آمریکا و ترکیه، بلکه مستقلاً توسط سازمان موساد اجرا شد و آنان پس از ربودن وی او را به ترکیه تحویل دادند.
6-شکست ترکیه در پیوستن به اتحادیه اروپا
درخواست رسمی ترکیه برای پیوستن به جامعه اروپا (نهادی که بعدها به اتحادیه اروپا تبدیل شد) در 14 آوریل 1987 ارائه شد. اما بعد از گذشت چند دهه چشم انداز الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا همچنان بعید به نظر می رسد . اخیراً بعد از همه پرسی در انگلیس که مردم این کشور به خروج از اتحادیه اروپا رای دادند اردوغان نیز خواستار برگزاری همه پرسی در خصوص ادامه فرایند مذاکره برای الحاق به اتحادیه اروپا شده است. انتظار می رود که در آینده نزدیک این همه پرسی برگزار شده و نتیجه محکم تر از انگلیس داشته باشد و مردم ترکیه با اکثریت بالای جواب نه ، ادامه فرایند الحاق را متوقف و منتفی نمایند. زیرا غرور ترکها در این روند، جریحه دار شده ضمن اینکه به هیچ نتیجه ای نرسیده اند. به نظر می رسد اردوغان سعی دارد در برخی جهات سیاسی و اقتصادی، اسرائیل را جایگزین اتحادیه اروپا نماید. اقدام اخیر پارلمان آلمان نیز تیر خلاص به آمال ترکها بود.ترکها با جمعیت حدود 3 میلیون نفری، بزرگترین اقلیت خارجی در آلمان هستند که نقش مهمی در اقتصاد این کشور بازی می کنند. چشم پوشی از این فاکتور مهم که در مصوبه پارلمان آلمان اتفاق افتاد می تواند به یک رویه برای دیگر کشورهای اروپایی تبدیل شود.کابوسی که می تواند در آینده به واقعیتی تلخ علیه ترکها بدل شود.
مجموع عوامل فوق در کنار سایر ناکامی‌های سیاسی و اقتصادی ترکیه طی سالهای اخیر موجب سقوط فزاینده محبوبیت اردوغان گردید. به طوری که اخیراً دریک نظر سنجی که توسط مرکز مطالعات ترکیه وابسته به دانشگاه کادیر خاص استانبول انجام شد، کاهش شدید تعداد افرادی که سیاست خارجی ترکیه را موفق می دانند، برجسته ترین نتیجه این نظر سنجی بود، طبق این نظر سنجی در مجموع فقط 34 درصد مشارکت کنندگان در نظر سنجی، سیاست خارجی دولت ترکیه را موفق ارزیابی کرده اند. در منطقه خاورمیانه نیز ،تنها 17.9درصد گفته اند که بزعم آنها ترکیه از یک خط مشی موفقیت آمیز پیروی کرده است.این رقم درنظرسنجی سال 2011 بالغ بر 37.7درصد و در سال 2015 بالغ بر30 در صد بوده است.یعنی طی یکسال اخیر نیز این 30 درصد تقریباً به نصف کاهش یافته است . جالب تر اینکه راجع به مورد خاص سوریه ،تنها 16.8درصد از شهروندان ترکیه عملکرد دولت خود را موفقیت آمیز می دانند.
لذا اردوغان با کوله باری از شکست ،سعی در بهبود مناسبات منطقه ای خود دارد. همانگونه که مذکور افتاد بعد از اسرائیل ،سراغ مصر و روسیه نیز خواهد رفت. اما به نظر می رسد، بهبود مناسبات با رژیم صهیونیستی موقعیت اردوغان را نزد افکار عمومی این کشور بیش از پیش تخریب خواهد کرد و اشتباهی دیگر به کارنامه اشتباهات اردوغان افزوده خواهد شد.
عربستان لبه دیگر قیچی
به نظر میرسد اقدامات اردوغان در نزدیکی به اسرائیل با اقدامات ضد شیعی عربستان همراه است. در حال حاضر عربستان و ترکیه به مثابه دو لبه یک قیچی عمل می کنند که دسته آن در دست رژیم صهیونیستی است. جنایات عربستان در یمن برکسی پوشیده نیست. عجیب نیست که بهبود مناسبات ترکیه با اسرائیل به موازات سلب تابعیت علمای شیعه در بحرین پیش می رود که دستور آن طبق افشاگریها از سوی عربستان صادر شده است.در یک رمز گشایی ساده می توان گفت هر چه توفیقات مردم و دولت عراق و سوریه و حزب ا... لبنان بیشتر می شود و عمق استراتژیک ایران افزایش می یابد همگرایی ترکی - سعودی - صهیونیستی نمود بیشتری پیدا میکند.
فلسطین باز هم رها شد
6سال پیش رئیس جمهور اردوغان ،سه شرط را برای عادی سازی روابط اعلام و برتحقق آنها به عنوان پیش شرط عادی سازی روابط با تل اویو تاکید کرد: غذرخواهی رسمی از طرف اسرائیل، پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان کشتی مرمره و رفع محاصره نوار غزه به روی کمکهای بشردوستانه. عذرخواهی در تاریخ 24مارس 2013 از طرف بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل صورت گرفت. این عذرخواهی متعاقب فشار باراک اوباما در طول دیدارش از اسرائیل انجام شد. واشنگتن علاقمند بود که دو متحد منطقه ای این کشور کمافی السابق در صلح وثبات باشند. این موضوع در دیدار 31 مارس2016 اردوغان از کاخ سفید مجدداً از سوی اوباما مورد تاکید قرار گرفت. موضوع غرامت نیز در دورجدید مذاکرات که بین "فریدون سینیرلی اوغلو" معاون وزیر خارجه ترکیه و" دورا گولد "مدیرکل وزارت خارجه اسرائیل صورت گرفت بنا به اظهارات خودشان،کم و بیش حل و فصل شده است.
اما پرواضح است که هیچ گونه تغییری در رفتار صهیونیستها نسبت به نوار غزه ایجاد نشده است و آنچه که توسط مقامات ترک اظهار می شود بیشتر مصرف داخلی دارد.
واقعیت این است که جسارت و گستاخی نظامیان صهیونیست در واقعه کشتی مرمره 2010 به هیچ وجه جبران نشده و نخواهد شد. اقدام صهیونیست ها خلاف تمام اصول روابط بین الملل و مبانی حقوق بین الملل بوده و صد البته چنین اقداماتی از سوی این رژیم به هیچ وجه غیرمنتظره نبوده و نیست. رفتن داود اوغلو یعنی شکست همه آنچه که توسط وی و در زمان وی در قبال تحولات منطقه اتخاذ شده و حتی موجب و موجد این تحولات بوده است. جای تعجب نیست که وقتی داعش و دیگر تروریست ها در عراق و سوریه در بدترین تنگنای تاریخی خود قرارگرفته اند اردوغان دست نیاز به سوی صهیونیستها دراز کند. وقتی فلوجه عراق که محل تولد و رشد داعش است سقوط می کند وقتی تسلط ارتش سوریه و ارتش مردمی این کشور هر روز بیشتر می شود، وقتی معضلات آوارگان سوری که ترکیه و غرب موجد آن بوده اند دامنگیر خود آنها می شود، دیگر برای اردوغان چاره ای نمی ماند جز اینکه معمار همیشه خندان سیاست خارجی خود را برکنار نمایند تا خود بماند .بماند تا بتواند به شکست های سیاست خارجی خود سروسامانی داده و حزب متبوع خود را سرپا نگه دارد.
صدای شکسته شدن ستونهای اقتصاد این کشور مخصوصاً در عرصه توریسم به گوش می رسد. تحریمهای روسیه نیز تیر خلاص را به اقتصاد این کشور زده است.اقدامات شتابزده اردوغان در نزدیکی به رژیم صهیونیستی حکایت از بی برنامگی این اقدامات دارد.ترکیه بدون اینکه کوچکترین گشایشی درغزه اتفاق افتاده باشد دست رفاقت به سوی صهیونیستها دراز می کند .
شکست های متوالی سیاست منطقه ای ترکیه که به موازات پیروزی های منطقه ای ایران حاصل شد اردوغان را بر آن داشته تا با اعلام نزدیکی به اسرائیل باعث تغییر و انحراف کانون توجه افکار عمومی شده و شکست های منطقه ای خود را پنهان نگه دارد. اردوغان در مقطعی توانست با انحراف افکار عمومی فلسطینی ها در داخل و خارج ترکیه محبوبیتی کسب کند و حتی به عنوان ناجی فلسطین مطرح شود، بدون اینکه هزینه ای کرده باشد. اظهارات وی در اجلاس داووس و ژست قدرتمند وی در حادثه کشتی مرمره موجب شد که برخی از مادران فلسطینی نام اردوغان را برای فرزندان خود انتخاب کنند.
امروز بار دیگر برای فسطینی ها ثابت شد که ایران اسلامی تنها حامی واقعی مقاومت در منطقه است و نباید به اردوغان و امثال آن دل بست.
داود اوغلو امروز رفته و اردوغان نیز ممکن است برود و بشار اسد پابرجا باشد. رفتن داود اوغلو گام اول است . اگر دستگاه قضایی ترکیه این سیاستمدار را به خاطر مصیبت هایی که برای منطقه و داخل ترکیه به بار آورده محاکمه نکند ،قطعاً افکا عمومی ترکیه وی را محاکمه خواهد کرد.زیرا روند تحولات در منطقه برخلاف منافع ترکیه در حرکت است.از شکست های متوالی میدانی در سوریه و عراق گرفته تا بحران آوارگان ،تا ناامنی در داخل ترکیه،تا تعطیلی تقریبی صنعت توریسم،تا تحریمهای شکننده روسیه،تا زنده شدن بحران قره باغ،تا درهای بسته اتحادیه اروپا،تا بحران همیشه موجود پ .ک. ک همه و همه ،چشم انداز چندان روشنی را پیش روی این کشور ترسیم نمی کند.چشم اندازی که روابط با اسرائیل نمی تواند روشنی بخش آن باشد
